Ayşe AKSU

 

İstanbul Medeniyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, İstanbul, TÜRKİYE

Osmanlı coğrafyasında faaliyetlerde bulunan Amerikalı misyonerlerin görevlerinden biri de bulundukları

yöreye dair her türlü gözlem ve düşüncelerini tafsilatlı bir şekilde kaydederek Boston’daki merkezlerine

düzenli aralıklarla göndermekti. Görev yerlerinde çok uzun yıllar hatta bir ömür boyu kalan bu misyonerler doğal olarak etraflarında meydana gelen her hadiseyi yakından ve bütüncül olarak görebiliyorlardı. Her ne kadar kendi ülkesinin bakış açısıyla ve menfaatleri doğrultusunda yorumlar yapsalar da bütün bu kayıtlar tarihi birer vesika kabul edilebilecek niteliktedirler. İstanbul Amerikan Kız Koleji’nde kırk dokuz yıl (1875-1924) öğretmenlik ve idarecilik yapmış olan Mary Mills Patrick’in bu kadar uzun zaman dilimini kapsayan hatıralarında devrin siyasi meseleleri ve oluşumları da yer almaktadır. Payitahtta kurulmuş bir kolejin müdiresi olmanın getirdiği fırsat ve imkânlardan istifade ederek sıradan bir misyonerden daha farklı ve daha özel ortamlarda bulunabilmiştir. Hal böyle olunca onun bir misyoner gözüyle yaptığı değerlendirmeler, tarihimizin önemli bir dönemecinin dış dünyanın penceresinden nasıl görüldüğünü ortaya koyması yanında siyasi sahada ülkesi ve ait olduğu medeniyet adına beklentilerini bize göstermiş olacaktır. Bu makalede Müdire Patrick’in Sultan Mehmed Reşad’ın tahta çıkışı, icraatları, kişiliği ve yönetim anlayışı hakkında neler söylediği, nasıl bir portre çizdiği, ayrıca Jön Türklerin icraatlarını nasıl yorumladığı üzerinde durulacaktır. Ancak bunun öncesinde hayatı ve faaliyetleri hakkında kısaca bilgi verilecek, akabinde hükümdarlıklarına şahit olduğu sabık dört padişah hakkındaki gözlem ve düşünceleri aktarılacaktır. Bu konulardaki temel kaynak Patrick’in Son Sultanların İstanbulu’nda adıyla Türkçeye çevrilen Under Five Sultans başlıklı hatıra kitabıdır. Bunun yanı sıra diğer misyoner kaynaklarından ve raporlarından da yararlanılacaktır.

One of the duties of the missionaries operating in the Ottoman geography was to record all kinds of observations and thoughts about the region they resided in detail, and to send them to their  headquarters in Boston at regular intervals. These missionaries, who stayed in their areas of duty for long periods and even a lifetime, could naturally see every incident happening around them closely and in a holistic manner. Although they make comments in line with the perspective and interests of their own country, all these reports are like historical documents. In the memory of Mary M. Patrick, who worked as a teacher and administrator for forty-nine years (1875-1924) at American Girls' College, there are also political issues and formations of the period. Taking advantage of the opportunities and possibilities of living in the capital and being a college director, she was able to take part in a different and more special environment than an ordinary missionary. As such, her evaluations made through the eyes of a missionary will reveal how an important turning point in our history can be seen from window of the outside world, and will also allow us to understand the expectations of the country and the civilization to which it belongs. In this article, what Principal Patrick said about Sultan Mehmed Reşad's ascension to the throne, her actions, personality and management mentality, what kind of portrait she painted, and how she interpreted the actions of the Young Turks will be discussed. However, before this, brief information about her life and activities will be given, and then her observations and thoughts about the four former sultans that he witnessed in their sovereignty will be conveyed. The main source on these issues is Patrick's memoirs titled Under Five Sultans, which was translated into Turkish with the name of Son Sultanların İstanbulu’nda. In addition, other missionary sources and reports will be used.