Gürbüz DENİZ

Arş.Gör., A.Ü. ilahiyat Fakültesi

Osmanlı devletinde ve kendisinden önceki İslam toplumlarındaki siyasete yönelik arayışlar, iki tip anlayışın egemenliğine işaret etmektedir. Bunlardan birincisi ve en önemlisi doğrudan İslam'ı referans almayan kaynaklardır. Bunların kimisi tamamen teorik1 bir kısmı ise pratikleri olan siyasetteki yönetim etkileridir.2 Zaman içerisinde devlet yönetimine doğrudan etki eden bu teorik ve pratik anlayışlar, İslam yönetim anlayışı adına yazılan kitapları da etkilemişlerdir. İkinci tip düşünceler ise, referansını doğrudan Kur'an'dan ve Peygamberin uygulamalarından aldığını iddia eden eserlerdir ki, bunların da tamamen dinî anlayışı yansıttığını söylemek safdilliktir. Bunun nedeni ise, dinî nassda doğrudan yönetimi şekillendiren bir söylemin olmamasıdır. Ancak yönetimin niteliğini belirleyen değerler vazgeçilmez bir şekilde sunulmuştur. Bunların en başında zulmün önlenmesi, adaletin ikamesi ve siyasî yapılanmalarda bir hastalık gibi, her zaman haklı veya haksız olarak var olan yöneticiye kulluğun önlenmesine yönelik emirlerin varlığıdır.