M. Hanefi PALABIYIK,a Korkut DİNDİb
aİslam Tarihi ve Sanatları Bölümü, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Erzurum
bİslam Tarihi ve Sanatları Bölümü, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi, Ağrı
Bu makalede, İslamî gelenekte mucize olarak kabul edilen “Hz. Salih’in (as) devesi” üzerinde durulacak ve Kur’an’da geçen “nâka/dişi deve” terimi ve Allah’a nispetle kullanılan “nâkatullah/Allah’ın devesi” terkibinin, geleneksel mucize algısına referans olup olamayacağı tartışılacaktır. Bununla beraber Kur’an’da Hz. Salih’e aydınlatıcı bir delil ve onun kavmi Semûd’a da imtihan vasıtası olarak gönderildiği bildirilen bu deve, İslam öncesi Arapların dinî inanç ve uygulamaları, özellikle de nüzûl dönemi şartları çerçevesinde ele alınıp incelenecektir. Bilindiği üzere birçok din ve kültürde çeşitli hayvan türleri dinî açıdan ibadet objesi veya vasıtası olarak kabul edilmiştir. İslam öncesi Arap kültüründe de kartal, aslan, yılan vb. hayvanların yanı sıra deve etrafında bir takım kültler oluşmuştur. İşte bu kült ve teamüllerle ilintili olan “nâkatullah/Allah’ın devesi” terkibi, tarihi süreçte Arap hitap çevresinden, tarihsel bağlamdan soyutlanarak literal bir okumayla değerlendirildiği için mucize olarak algılanmış ve sırf yegâne kutsal varlık olan Allah’a nispetinden dolayı da söz konusu deveye kutsallık/harikuladelik atfedilmiştir. Oysa çalışmamız göstermektedir ki, kıssada sözü edilen deve, dinî bir amaç için Allah’a tahsis edilip başıboş bırakılan deveden başka bir şey değildir. Semûd kavmi de Allah adına adanan, su ve meralardan sınırsızca yararlanma hakkına sahip bulunan bu dişi devenin, hem su hukukuna riayet etmemiş hem de onun korunmasına/dokunulmazlığına yönelik Allah’ın emrine muhalefet ederek deveyi öldürmüşlerdir.
In this essay, we will focus on Prophet Salih’s Camel, if “nakatullah” term and the noun phrase “camel of god” have any reference to the traditional perception of miracle or not. In addition to this, the camel, known to have been sent to Prophet Salih as an enlightening proof and to his tribe Samud as an examination, will also be analysed in terms of Pre-Islamic Arabs’ religious beliefs and practices and revelation period. Various animal species such as eagle, lion and snake have been respected religiously as an object of worship or as a agent in many religions or cultures as well as being a part of a cult. Camel had been a subject of these cults in pre-Islamic Arabic culture. The camel referred to in the anecdote in Ouran about Prophet Salih had been attributed holiness/extraordinariness just because of the relation to God, who is the only unique being sacred. The attribution of camel to God doesn’t mean that an extraordinariness and miraculous aspect exist in the creation of camel and its qualifications. Because in linguistic construction of Quran, we identify lots of concepts and terms attributed to God. Nevertheless we have tried to interpret this phrase regarding Jahiliyyah period and Prophet Muhammad’s Sirah within text-history frame. This phrase is thought to be related with that people had stopped making use of some animal species (such as bahîre, sâibe, vasîle and hâm) in Pre-Islam Arabic religious traditions/cults. Our study also points that this female camel, which had been sent as a way of responsibility test in Quran, is nothing else but a camel dedicated to God and set loose for a religious purpose. Samud people had killed the camel dedicated to Gods in order to get closer to Gods, gain the love of Gods, avoid from their wraths and revenges and give thanks for blessing. Therefore, they had killed the camel betraying her right to use water and meadows limitlessly and opposing the god’s word on the protection/privilege of the camel.
