Din-Mezhep İlişkisi veya İlişkisizliği Sorunu / The Issue of Relationship or Irrelevance Between Religion and Sect
Cilt/Sayı
2018 29. cilt - 2. sayı - Farklı İslam Yorumları Olarak Mezhepler
Yazar
Osman AYDINLI
İslam Mezhepleri Tarihi AD, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Ankara
Öz
Din olarak İslâm; inanç, ahlâk, ibadet, hak ve hukuka ilişkin boyutlarıyla mezhepler öncesi
süreçte teşekkülünü tamamladı. Hz. Muhammed’in vefatının ardından hayat koşulları
derinden değişime uğrayan Müslüman toplumu, dinin anlaşılması yönünde farklı okuma
biçimleri geliştirdiler ve buna bağlı olarak farklı din anlayışları tarih sahnesine çıkmaya başladı.
Sosyo-politik nedenler, sosyal değişmeler, dini metinlerin okunuş yöntemleri, etnik
yapılanmalar, felsefi çeviri faaliyetleri, farklı kültür ve inançlarla karşılaşma gibi etmenler
mezhep olgusunu ortaya çıkardı. Kurumlaşma sürecinde doğal görülebilecek görüş ayrılıkları,
her bir mezhebin kendisini din yerine ikame etmesiyle problemlere neden oldu. Mezheplerin
kendi sistematiği içerisinde Kur’an-ı Kerim’le irtibatlarını yitirmeleri ve kendilerini
tek doğru olarak görmeleri, bu yapıların kendilerini dinle özdeşleştirmelerine zemin oluşturdu.
Birtakım mezhepler kendilerini doğrudan din gibi telâkki edebildiler. Bu durum, toplumun
ihtiyacına cevap veremeyecek bir sürece; düşüncenin donuklaşmasına ve yenilenme
şansının yitirilmesine yol açtı. Bu bağlamda dinin anlaşılma biçimleri olan mezhepleri dinle
olan ilişkileri ya da ilişkisizlikleri açısından irdelemek önemli görünmektedir. Mezhepler
beşeri nitelikli oluşumlar olduğu halde nasıl dinin yerini aldılar ve sözde evrensel bir kimliğe
büründüler.
Anahtar Kelimeler
Din; mezhep; fırka; Kur’an; Hz. Muhammed
Abstract
Islam as a religion; completed its formation before the period of sects by the
dimension related to faith, morality, worship, right and justice. Muslim communities, whose
life conditions transformed radically after the death of Prophet Muhammad, developed various
reading forms towards the understanding of religion, and according to that, different
interpretations of the religion came into the stage of history. Factors such as socio-political
reasons, social changes, reading methods of religious texts, ethnic constructions, activities of
philosophical translation, encounters with different cultures and beliefs revealed the sect as
a phenomenon. Natural conflicts of opinions through the process of institutionalization led
to the problems by the self-substitution of sects with the religion. Losing the contact with
Quran within its own systematic and their self-reception as the only truth caused these
structures to interiorise themselves with the religion. Some sects considered themselves directly
as religion. This situation meant the identification of sect and religion as concepts.
This resulted with a process that could not respond the need of society, tarnishing of
thought and losing the chance of refreshment. In this context, it seems crucial to scrutinize
the sects, which are the forms of understanding religion, in their relation or irrelation with
the religion. Although they are generated by humans, how the sects replaced the religion
and turned into a universal identity.
Keywords
Religion; sects; firqa; Quran; Prophet Muhammad
