Mustafa AKMANa
aYüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kelam Doktora Öğrencisi, Van
Nedensellik, düşünce tarihinin önemli problemlerinden biridir. Dolayısıyla leh ve aleyhinde çeşitli görüşler ileri sürülmüş ve bu görüşlere bağlı olarak bir takım sonuçlara ulaşılmıştır. Felsefe tarihinde olduğu gibi kelam ekollerinde de konuya dair çeşitli yaklaşımlar mevcuttur. Bunlar arasında özellikle Eş’arîlerin görüşü ve onların bu görüşlerine bağlı olarak ehl-i hadisin vardığı sonuçlar dikkat çekmektedir. Hadisçilerin bu konudaki dünya görüşleri, onların itikadî açıdan mensup oldukları Eş’arî ekolünün parametreleriyle örtüşen bir görünüm arz etmekteydi. Eş’arî doktrinine ait sözü geçen Allah tasavvuru ve âlemdeki nedensellik anlayışının reddi düşüncesi, sünnet ve hadisleri yorumlamada büyük etkisi görülen Hadisçilerde bir zihniyet ve dünya görüşü halinde karşılık bulmuştur. Bu arada Eş’arî ulemasından Gazalî’nin konuya dair görüşü hakkında muhtelif değerlendirmeler yapılmaktadır. Şüphesiz Allah tabiata bir takım kanunlar koymuştur. Fakat O (c), koyduğu bu kanunları mucizeler kabilinden daha üst bir müdahale ile aşabilmektedir. Biz de bu makalemizde bahsi geçen yaklaşımlara dair çeşitli değerlendirmeler yapmaktayız.
Causality is one of the important problems of thought history so various opinions were alleged about for and against and various conclusions have been reached depending on these ideas there are various approaches about this subject in the schools of theology as well as in the philosophy history. Among these especially the Eşaris ideas and the results came by Ehl-i hadis this depending on their ideas draw attention. The visions of World of the supports of hadiths about this subject presents perspective corer spondee with parameters of ecole of Eşari which they are connected in terms of belief .The thought of Allah envisagement which mentioned belong to Eşar-i doktrine and the thought of rejection understanding of causality in the universe corresponded in the extent of mentality and World view among the supporters of hadiths who have big influence the interpretation of the sunna and hadiths various assessments are carried out about Gazali ‘s who is the Eşar-i Scholars opinion about this subject rules no doubt Allah set up rules to nature but Allah can go beyond them bigger interventions form kinds of miracles in an article we carry out various assessments about approaches which mentioned above.
