Mehmet Ali BÜYÜKKARA

Doç. Dr., Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi

İmâmî akaid ve fıkhının kaynakları olan hadislerin nakilcileri olan, fakat "mezhepleri bozuk" olmakla suçlanan hadis râvîlerini ve onların rivayetlerini konu edinen araştırmamızın ilk makalesinde, meselenin hadis ve fıkıh usulünde nasıl ele alındığı ve çözümlendiği üzerinde durulmuştu. İkinci makalede ise, söz konusu ricâlin biyografi ve usul kitaplarında nasıl takdim edildikleri örneklerle ortaya konulacaktır. Böylelikle nazari çözümlemelerin söz konusu ricâl üzerinde nasıl işletildiği görülecek, bu yolla, İmâmî ilim geleneğinde bu konuda genel kabul görmüş bir tutumun yüzyıllar içinde oluşup oluşmadığı hakkında bir kanaate varılmaya çalışılacaktır. Makalemiz söz konusu hedefine, "mezhebi bozuk" olarak nitelenen kesimlerden sırasıyla Ğulât Şiileri, serbest felsefi fikirleriyle imamların tepkisini çekmiş, ve eleştiri odağı olmuş Hişam b. Hakem, Yunus b. Abdurrâhman gibi Şiî kelamcıları, Vâkıfiyye, Eftahiyye ve Zeydiyye'den olduğu söylenen ricâli, ve Sünnîler ile Şiîler arasında gidip gelen bazı kişileri örnek olarak seçerek ulaşacaktır.

The first part of this study aimed to make an examination on râwîs who were lebelled by the Imamite authorities of rijâl as "corrupt believers". In this, it was inquired how the Imamite scholars of hadith and jurisprudence dealt with these râwîs and which solutions they produced about the acceptability of their hadiths. In the present part (2nd part) of the study, it is outlined, with examples, how these râwîs were presented in the Imamite books of rijâl and usûl. In this way, it is seen how the methodological solutions were implemented on the problem. The conclusions of the study lead us to reach a conviction, whether there was a consensus on this issue in the scholarly tradition of the Imâmiyya. In order to reach its aim, the study chooses some examples from râwîs deseribed as "corrupt believers", who are, respectively, some extremist Shi'is (Ghulât), free thinkers such as Hisham b. al-Hakam and Yunus b. Abd al-Rahman who were harshly criticized by the Imams due to some of their opinions, and several rijâl who are said to have belonged to the Waqifa, the Aftahiyya and the Zaydiyya, as well as some personalities going and coming between Sunnis and Shi'is.