Cağfer KARADAŞ*

* Doç.Dr., Uludağ Üniv. İlahiyat Fak.,
 

Istılah, bir ilim ve sanata ait özel kelime ve tabirler anlamında kullanılır. Kimi zaman tek bir kelime kimi zaman ise birkaç kelimeden müteşekkil deyim şeklinde olabilir. Tariflere baktığımızda Cürcânî, "bir lafzın lügat manasından çıkarılarak bir münasebet dolayısıyla başka bir manada kullanılması" ve "bir grubun bir lafzın bir manada kullanılması konusunda uzlaşmasıdır" tariflerini verir. Aslında bu iki tarifi birleştirmek suretiyle "ıstılah, bir grubun ürettikleri fikre uygun gelecek şekilde bazı kelimelere kendilerince bilinen ve uzlaşılan bir anlamı yüklemeleridir" şeklinde bir tarif çıkarılabilir. Istılah olarak kullanılan lafız yeni olmasa bile grubun düşüncesini ifade aracı olması bakımından anlamı yeni olarak karşımıza çıkar. Zaten ıstılahın "belli bir topluluk içerisinde kullanılan belli lafızlar" veya "Bir topluluğun aralarında uzlaşarak bir şeye daha önceki manasından farklı olarak bir ismi vermeleridir" şeklindeki tarifleri de bu söylediklerimizi destekler mahiyettedir. Kamus-1 Türki'deki "umumca ma'lum olan manay-ı lugavîsinden başka ilmî ve fennî bir manay-ı müttefak aleyh ile müsta'mel lügat" şeklindeki tarif ile Hukuk-ı İslâmîyye ve Istüahat-ı Fıkhiyye Kamusu'ndaki "Muayyen bir cemaatin, bir meslek erbabının bir lafzı, manay-ı lugavîsinden çıkararak başka bir manada müttefikan isti'mal etmeleri" tarifi meramımızı anlatmaya fazlasıyla yeter.1 Verilen bilgilerden ıstılahın oluşumunda topluluk, fikir ve uzlaşma olmak üzere üç temel unsurun birlikte bulunduğu görülür.