Galip TÜRCAN

Yrd. Doç. Dr., S. D. Ü. İlahiyat Fakültesi Kelam Anabilim Dalı

Müslüman apolojisi daha ziyade iç bünyede oluşan heterodoks yapılanmalara karşı gelişmiş, ortaya çıktığı dönemin siyasî ayrışmalarını da belli ölçüde bünyesine katmıştır. Müslüman çoğunluğun (Ehlü's-Sünne ve'l-Cemâa) benimsediği imanı savunan apoloji, 'kelam' adıyla anılmaktadır. Kelam'ın asıl amacı, Ehl-i Sünnet'in iman konuları ile ilgili tercihini belirleyerek bu tercihin aklî ve dinî geçerliliğini ispat etmektir. İlerleyen dönemlerde ise Mu'tezile'nin ve Yunan düşüncesinin etkisiyle Kelam'da cedel mantığı hakim olmuştur. Cedele uygun önerme yapısı nedeniyle Kelam, hem metodolojik anlamda hem de bilimsel bilginin kullanılması anlamında bir takım problemlerle karşı karşıya kalmıştır. Bunun en önemli nedeni, Kelam'ın, kafa savunmacı bir gaye ile hareket etmiş olmasıdır. Kelam'ın gayesi aklî/felsefî ve bilimsel geçerlilik ve dinî gereklilik ve dinî geçerlilik açısından ele edindiği takdirde görülecek ki, Kelam'ın gayesi olarak ilan edilen ispat iddiası, aklî/felsefî kesinlik bakımından geçerli olmadığı gibi dinî gereklilik ve tabî olarak dinî geçerlilik açısından da tartışmalıdır. O halde Kelam, bundan sonra kati savunmacı bir yaklaşımı benimsemekten ziyade, felsefî ve bilimsel gelişmeleri de göz önünde bulundurarak imanı anlama çabasını artırmak zorundadır.
 

Muslim apology seems to have developed against the heterodox formations which emerged within Islamic strueture (Muslim society), and annexed to itself to some extent the political separations of the period in which it arose. The apology defending the faith (aqîdah) adopted by the Muslim majority (Ahi al-Sunnah wa al-Jamaah) is named al-Kalam. The main object of al-Kalam is to determine Ahi al-Sunnah's preference among the matters connected with the faith and to defend the rationalistic and religious validity of this preference. Within the historical process, dialectics (jadal) dominated över al-Kalam, infiuenced from the ancient Greek philosophy and the Mu'tazilah. Because of its propositional strueture based on debating, al-Kalam faced some problems in connection with methodology and the usage of scientific knowledge. It is the most important reason of these problems that Muslim theologians always conducted as hard apologists. In this study, we have tried to examine the apologetical character of al-Kalam.