Ziya KAZICI

Prof. Dr., M. O. ilahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi

Çok geniş topraklar üzerinde hâkimiyetini tesis eden Osmanlı Devleti, farklı ırk, dil. din. mezheb, örf ve âdetlere sâhip toplulukları asırlarca idare etme imkânına kavuşmuştu. Ulaşım teknolojisi bakımından günümüzle mukayese edilemeyecek derecede imkânsızlıklar içinde bulunan o asırların dünyasında, bunca farklı yapıdaki toplulukları idare etmek ve onlara arzulanan bir hayat ve geçim seviyesi kazandırmaya çalışmak, basit bir hâkimiyet anlayışı ile ifade edilemez. Gerçekten, devrine göre yoğun bir nüfusa sahip olan bir devletin, bunca imkansızlıklar ve dezavantajlara rağmen böyle bir imkanı elde etmiş olmasının bazı sebepleri olmalıdır. Devletin, hayatiyet sırlarını teşkil eden bu sebepler üzerinde hâla münakaşalar devam etmektedir.