Osman ORALa
aKelam ve İtikadî İslam Mezhepleri AD, Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Yozgat
Hz. Peygamber’in ölümünden sonra yönetime kimin geçeceği ile ilgili tartışmalarda hilâfet yada herhangi bir yönetim modelinden söz edilmediği halde, bazıları tarafından konu, hadislere dayandırılarak tartışılmıştır. Şiâ'nın “imâmet nassa dayanır” görüşüne karşılık, hilâfet ve siyâset özellikle Ehl-i Sünnet’e mensup bazı kişilerce hadis rivâyetlerine dayandırılmış, ilk dönemlerde olmayan bir kısım rivâyetler sonraki dönemlerde ortaya çıkmıştır. Mu’tezile’nin “Halku’l-Kur’ân” üzerinden devlet otoritesini de yanına alarak bazı Sünnî hadis âlimlerine Mihne olarak bilinen acı tecrübeleri yaşatması sonrasında; Ehl-i Hadis’in tepki ve ezilmişlik psikolojisi ile te’lif ettiği rivâyetleri, dînî ve siyasî tartışmaları en üst düzeye çıkarmasında büyük rol oynamıştır. Neredeyse her türlü siyasî olay, bazılarınca hadis literatüründeki rivâyetlerle desteklenip siyasî tartışmalara zemin ve delil oluşturulmaya çalışılmıştır. Bu makâlede gayemiz; yaşanan siyasî olayların hadislerin suistimal edilmesinde veya Hadis Ehli’nin Mihne sonrası hilâfet ve imâmetle ilgili te’lif ettiği rivâyetleriyle Sünnî algıyı yönlendirmesindeki rolü ve etkisini kelâm-siyâset ilişkisi bağlamında tartışmaktır.
Even though the issue of caliphate or any model of ruling the state after the death of Prophet Muhammad is not mentioned, the issue is discussed with reference to the hadith by some scholars. In response to the opinion of Shia scholars that “imamate is based on rules”, especially the scholars of the ahl al-Sunnah has based the issue of caliphate on the Hadith, and some narratives emerged in the early Islamic history. Mutazila scholars, by basing on their theological argument "Halku'l-Qur'an" took aside of the state authority and contributed persecution and pressure –known as mihna- on the Sunni ahl al-Hadith scholars. This pressure had caused the Sunni scholars to develop a psychology of oppression. The psychology played a major role in maximizing debates about state-religion relations in their works. The scholars, in almost all kinds of political events, by supporting their views with Hadith literature attempted to establish a ground and evidence for their political stances. The article aims to discuss the facts that; political developments usually misuse Hadith and the ahl al-Hadith scholars influenced the perception of narrations of Hadith after Mihna through their works about caliphate and imamate in the context of theology-politics relations.
