İbrahim ÖZDEMİRa
aİslam Hukuku AD, Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Bingöl
Sulama dışındaki ziraî masrafların zekât matrahından düşürülmesi meselesi, ilk ve klasik dönemlerde ihtilafa konu olduğu gibi, günümüzde de tartışılmaya devam etmektedir. Atâ b. Rebâh’tan (ö.114/732) aktarılan ve “her türlü ziraî masrafın zekât matrahından düşürülmesi gerektiğini” ifade eden görüş, rivayet açısından zayıf olduğu gibi, diğer fakihler tarafından da kabul görmemiştir. Bazı çağdaş fetva kurullarının bu görüşü esas almaları sağlam bir temele dayanmamaktadır. Dört mezhebe mensup olanlar başta olmak üzere fakihlerin kahir ekseriyeti, sulama dışındaki tarımsal masrafların matrahtan düşürülmemesi gerektiğini savunmaktadır. “Dört fıkıh mezhebinde itimada şayan olan görüş, sulama dışındaki masrafların da matrahtan düşürülmesidir” şeklindeki iddia gerçeği yansıtmamaktadır. Sulama dışındaki tarımsal masrafların zekâttan düşürülmesi gerektiğini ileri süren çağdaş çalışmalar, nasslara dayanmaktan ziyade reel durumu esas almaktadır. Diğer ziraî masrafların sulama masraflarına hamledilmesi, usulî bir kıyas olmaktan ziyade, hikmetle ta’lîl kapsamına girmektedir. Taabbudîlik esasına dayanan ibadetlerde kıyas ve/veya hikmetle ta’lîle başvurulmaması ve ziraî masrafların zekât matrahından düşürülmemesi hem nasslara hem de zekâtın temel esprisine daha uygun düşmektedir.
The problem of reductıon of the agricultural expenses from the tax assessment (zakat) except watering, was a subject matter in the first and classical age, and remains being a matter of debate nowadays as well.. The opinion delivered by Atâ b. Rebâh (ö.114/732) and expressing '' it is a must to deduct all kinds of agricultural expenses from alms' is reportedly weak and also not accepted by other jurists. Some contemporary fatwa rules based on this view are not predicated on a solid foundation. Overwhelming majority of Islamic jurisprudents, mainly the jurists who are the members of four communions claim that agricultural expenses except for irrigation must not be deducted from alms amount. “The statement that is presented as ''the common opinion from four figh communions is deduction of expenses except for irrigation'' does not reflect reality. Modern studies arguing that agricultural expenses in addition to irrigation must be deducted from alms are based on reality/given situation rather than dogma. Attribution of agricultural expenses except for irrigation to irrigation cost is included in reasoning rather than procedural comparison. As Taabbudilik is essential in worship, non-appliance of comparison / reasoning and non-deduction of the mentioned expenses from alms amount are more suitable for both dogma and alms issue.
